ABSTRACT
This study provides a historical and pedagogical assessment of the Isa Bey Madrasa in Skopje, established in 1469 within the framework of the Ottoman waqf system. The research aims to examine how the madrasa contributed to the institutionalization of religion-based education in the Balkans while preserving social belonging and cultural continuity. Using an archival-historical and comparative analytical approach, the study traces the transformations of the institution from its Ottoman foundation to its present form. Although educational activities were periodically interrupted by wars, political changes, and regime transitions, the madrasa was repeatedly restructured and managed to sustain its existence. Reopened in the 1984–1985 academic year, it continues today as one of the central institutions providing formal religious education in North Macedonia. Its curriculum combines classical Islamic sciences with social sciences, natural sciences, and language courses, reflecting a synthesis of tradition and modern pedagogy. However, issues such as the language of instruction, the right to mother-tongue education, social representation, and diploma equivalency remain ongoing challenges. Overall, the study reveals that the Isa Bey Madrasa embodies both continuity and transformation in the fields of religion, culture, and education in the Balkans.
REFERENCES
Akyüz, Y. (2010). Türk eğitim tarihi. Ankara: Pegem Akademi.Albayrak, S. (1996). Son devir Osmanlı uleması (Cilt 1–4). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediye Daire Başkanlığı Yayınları.
Ali Erken, A. Y. (2019). Feyzullah Hacıbayriç ve medrese sonrası geleneği yeniden düşünmek. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 61–79.
Ali, M. (2012). Islamic education in Macedonia. In E. Aslan & Z. Windisch (Eds.), The training of imams and teachers for Islamic education in Europe: The case of the Isa Beg Madrasa and the Faculty of Islamic Sciences.Oxford: Peter Lang.
Ali, M. (2024). Navigating faith and politics: The evolution of Islamic education and NGOs in the Balkans. Religions.
Arif, K. (2010). Bağımsızlıktan günümüze Makedonya’da din eğitimi (1991–2010) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
Aruçi, M. (1998). Eski Yugoslavya II. In Günümüz dünyasında Müslüman azınlıklar. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi.
Aruçi, M. (2002). Üsküp’te Meddah Medresesi. In Balkanlar’da İslâm medeniyeti milletlerarası sempozyumu tebliğleri. Sofya: İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA).
Asani, E. (2010). Makedonya’daki medreseler ve İsa Bey Medresesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
Asım, S. (2004). Üsküp tarihi ve civarı (S. Baki, Dü.). İstanbul: Rumeli Araştırmaları Merkezi Yayınları. Ayverdi, E. H. (1953). Avrupa’da Osmanlı mimârî eserleri-Yugoslavya (Cilt 3). İstanbul: Bilmen Basımevi.
Babuna, A. (2024). International treaties and the national development of Bosnian Muslims: From Berlin to Saint-Germain. PERCEPTIONS: Journal of International Affairs, 29, 134– 159.
Bajrami, M. (2005). Periudha historike e Medrese se İsa Beut. Shkup. Constitution of the Republic of Macedonia. (1991). Article 1, Article 19.
Derviş, F. (2014). Yugoslavya Krallığı’nda Müslümanların statüsü ve ilköğretim hakları. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 4(8).
Elezoviç, G. (1926). Turski spomenici u Skoplju. Skopje: Glasnik na İ.N.İ., Knjiga 1 Sveska 1–2.
Emecen, F. (2000). İsa Bey. In Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 7, ss. 475–476). İstanbul: DİA.
Emin, E. (2023). Üsküp medreseleri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Ergin, O. (1939). Türk şehirlerinde imaret sistemi. İstanbul.
Erken, A., & Çençiler, Y. (2019). Feyzullah Hacıbayriç ve medrese sonrası geleneği yeniden düşünmek. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8.
Güveloğlu, G. K. (2019). Sırp Hırvat Sloven Krallığı’ndan Yugoslavya’ya: Yugoslavya’nın siyasi hayatı ve Türkiye ile diplomatik ilişkileri (1918–1941). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Hasan, C. (1992). İsa Beg i njegovata biblioteka. Skopje: Mlada Meseçina.
Hızlı, M. (2020). Kuzey Makedonya’daki Osmanlı medreseleri ve Üsküp. In İ. R. K. & A. T. İmamoğlu (Eds.), Balkanlar ve İslam II. İstanbul: Ensar Neşriyat.
Islamic Religious Community of North Macedonia. (2025). Retrieved from http://medreseja-isabeu.com/qender/
İdris, M., & Ali, M. (2016). Islam in Macedonia: The origins, evolution and role of the Islamic religious community from the Ottoman period to the present. ICR Journal, 7.
İdriz, M. (2021). Arnavutluk ve Bosna çevresine odaklı Balkanlarda İslami dini eğitim. Müslüman Dünyada Çağdaş Düşünce Konferansı.
İnalcık, H. (1954). Fatih devri üzerinde tetkikler ve vesikalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
İnbaşı, M. (2018). Makedonya’da İslam kültürü: Üsküp ve Kalkandelen örneği. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 133–152.
Jahyai, M. (2017). Son dönem Makedonya alimlerinden Kemal Aruçi ve Kelâmî Görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
Karčić, F. (2015). The other European Muslims: A Bosnian experience. Sarajevo: Center for Advanced Studies Sarajevo.
Kettani, M. A. (1997). Post-Ottoman Islamic educational institutions in the Balkans. Islamic Studies, 36(2), 465–476.
Memiç, M. (1984). Velika medresa i njeni učenici u revolucionarnom pokretu. Skopje: IPZRO Fonografika.
Miftar, E. S. (2022). Skopje madrasas in the Ottoman educational system (XV–XVI century). North Macedonia: Institute of National History.
Murati, Ü. (2015). Makedonya’da Müslüman toplumun örgün ve yaygın din eğitimi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Nureski, D. (2016). Osmanlı’dan günümüze Makedonya’daki Türk kültürü ve Makedonya’nın Türk kültür tarihindeki yeri ve önemi.
Official Website of Isa Bey Madrasa. (2024). Retrieved May 15, 2025, from https://medreseja-isabeu.com
Özgüdenli, O. G. (2012). Vakfiye. İstanbul: DİA.
Pajaziti, A., & Kasami, B. (2012). Religion and education in new millennium Macedonia. Milel ve Nihal, 9(2).
Popovic, A. (1995). Balkanlarda İslam. İstanbul: İnsan Yayınları.
Ramadani, N. (1998). Depërtimi Osman në Maqedoni dhe zhvillimi i arsimit islam gjatë shekujve. Shkup: BIM.
Recebi, S. (2016). Makedonya’da İslam ve Müslümanlar. In Balkanlarda İslam: Miadı dolamayan umut inceleme ve araştırma dergisi (Cilt 5, ss. 99–126). İstanbul: TİKA.
Redzebi, N. (2013). Üsküp İsa Bey Medresesi’nin dünü ve bugünü. 100. Yılında İmam Hatip Liseleri Sempozyumu, İstanbul.
Salnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye. (1321).
Sejdini, H. (2019). Kuruluşundan günümüze Makedonya İslam Birliği’nin örgün ve yaygın din eğitimi hizmetleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Uzunçarşılı, İ. H. (2011). Osmanlı tarihi (Cilt 1). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Time Balkan Newspaper, (08.09.20159. İsa Bey Medresesi Sorunu Hukumet Karariyla Çözüldü (https://timebalkan.com/isa-bey-medresesi-sorunu-hukumet-karariyla-cozuldu/. Yeni Balkan
Veseli, H. S. (2005). Makedonya devlet ilkokullarında din dersleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Yeni Balkan Newspaper, (09.09.2025). Anayasa Mahkemesinin İsa Bey Medresesi Kuruluşu İptal Kararina İki Üye Karsi Çıktı https://www.yenibalkan.com/haber/anayasa-mahkemesinin-isa-bey-medresesi-kurulusu-iptal-kararina-iki-uye-karsi-cikti-35146.html.
Yeni Balkan Newspaper, (10.09.2025). İsa Bey Medresesi Ve Ortodoks Lisesi Özel Statülü Okul Oldu, https://www.yenibalkan.com/haber/isa-bey-medresesi-ve-ortodoks-lisesi-ozel-statulu-okul-oldu-35711.html.
Zekaj, R. (2002). Zhvillimi i kulturës te shqiptarët gjatë shekullit XX. Tiranë: Instituti Shqiptar i Mendimit dhe Qytetërimit Islamik.